Finał konkursu „Zrównoważony rozwój w życiu codziennym”. Debata na SGH

W Szkole Głównej Handlowej odbyła się dyskusja panelowa pt. „Lider zrównoważonego rozwoju dziś i jutro: jak kształtować proekologiczne i prospołeczne postawy u młodych ludzi”. Dyskusja była zwieńczeniem uroczystego zakończenia oraz wręczenia nagród I edycji ogólnopolskiego Konkursu SGH-PRME „Zrównoważony rozwój w życiu codziennym”. Instytut ESG i RaportCSR.pl były partnerami wydarzenia.

Konkurs „Zrównoważony rozwój w życiu codziennym” skierowany był do studentów uczelni wyższych w Polsce, w tym SGH. Prace w formie krótkiego materiału filmowego, prezentacji lub wiersza można było nadsyłać do 31 lipca 2023 roku. Konkurs zrealizowały Polish Chapter PRME oraz Szkoła Główna Handlowa w Warszawie. Fundacja im. XBW Ignacego Krasickiego, Instytut ESG i RaportCSR.pl były partnerami wydarzenia.

W debacie panelowej wzięli udział:

• Katarzyna Mazurek, wiceprezes BGW Sp. z o.o.;
• Jan Falkowski, prezes JanPol Technologies;
• Wojciech Dereszewski, Fundacja Promyk Energii;
• Adrian Komenderski, założyciel i współwłaściciel BioOrganika;
• Urszula Jóźwiak, prezes Zarządu Fundacji im. XBW Ignacego Krasickiego, ekspertka Instytutu ESG, RaportCSR.pl;
• dr hab. Barbara Kryk, prof. US, Uniwersytet Szczeciński, Polskie Stowarzyszeni Ekonomistów Środowiska i Zasobów Naturalnych;
• dr Anna Waligóra, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu;
• Małgorzata Haller de Hallenburg, CEO Biovalley;
• dr Monika Sady, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie;
• Paweł Stachów, Biovalley.

Jak z perspektywy wygląda ogólna świadomość polskiego społeczeństwa w zakresie zrównoważonego rozwoju, a przynajmniej gospodarki cyrkularnej? Czy wiedza ogranicza się do segregacji śmieci? Czy są zauważalne różnice pokoleniowe jeśli chodzi o społeczny odbiór tej tematyki? Na te m.in. pytania, zadane przez moderującą dyskusję i współorganizatorkę konkursu dr hab. Agnieszka Domańska-Sikorzak, prof. SGH, szukali odpowiedzi eksperci.

Przymus i edukacja

Prezes Katarzyna Mazurek oceniła kwestie szerzenia ekologicznej świadomości z perspektywy firmy produkującej biopaliwa drugiej generacji. Jak stwierdziła, przejście w myśleniu z założeń CSR do ESG, jest bardzo trudne. Chodzi bowiem o przejście z myślenia o zysku do myślenia globalnego. – Szeroko rozumiani interesariusze są najważniejsi. Jej zdaniem, na firmach ciąży obowiązek uświadamiania społeczeństwa o wadze zrównoważonego rozwoju. Jest to praca od podstaw, czyli uświadamianie lokalnym społecznościom, że zasoby naturalne nie są wieczne, że nie można patrzeć tylko przez pryzmat zysków, ale również przez pryzmat dbałości organizacji, o środowisko. – Dobrze wiemy, że stoimy nad ekologiczną przepaścią i to nie jest czas na dyskusje, tylko na działanie. A mam wrażenie, że Unia Europejska przespała swój czas. Od wielu lat rozmawiamy o zrównoważonym rozwoju, a dopiero od dwóch lat są wprowadzane regulacje związane z Zielonym Ładem. Usystematyzują one w szeregu dokumentów regulacje prawne, które zachęcają do zrównoważonych działań, a przede wszystkim je wymuszają. Może to źle zabrzmi, ale ten przymus jest potrzebny, bo zaczęłoby się i skończyło wszystko na mówieniu –oceniła. Jej zdaniem, w ten sposób trzeba pracą od podstaw uświadamiać, również młodemu pokoleniu, że nie chodzi tylko o segregację śmieci, lecz o tak strategicznie ważne problemy jak deficyt wodny.

Sabotowanie świadomości

– Einstein powiedział, że „wyobraźnia jest ważniejsza od wiedzy” – zaczął swoje wystąpienie prezes Jan Falkowski. – To, co my, przedsiębiorcy tworzymy z wyobraźni, nie pokrywa się z wiedzą. Nauka jest ograniczona. Gdyby była w symbiozie z rzeczywistością, to bylibyśmy potęgą świata mówił prezes Falkowski. Jak zauważył, „jest dziedzina, która poradzi sobie bez człowieka – to przyroda”. Prezes Falkowski ocenił, że świadomość dorosłych jest na poziomie „ciut większej, niż zero”. – Można podnosić świadomość, jednak w Polsce władza, która powinna wspierać podnoszenie świadomości, jest hamulcowym. Mało tego, to są działania sabotażowe. Przedsiębiorcy którzy chcą podnosić świadomość, spotykają się z urzędniczym murem nie do przebicia – mówił prezes Falkowski. Przy czym znakiem czasu jest przypuszczenie, że dziś najlepszą inwestycją są źródła wody.

Case study aktywnej niemocy

Paweł Stachów przedstawił sprawę nowatorskiego, przyjaznego pacjentom, lekarzom i środowisku materiału. Jest nie tylko antyseptyczny i biodegradowalny, lecz też bioaktywny, bo bioaktywnie zabija bakterie i wirusy. Oznacza to, że jego zastosowanie może mocno ograniczyć liczbę szpitalnych przypadków zakażeń. Jednak wdrożenie biotkaniny wymagałoby interdyscyplinarnego współdziałania różnych ośrodków, a w Polsce nie ma mechanizmów kojarzących tego typu współpracę. Instytucje ściśle trzymają się swoich kompetencji, więc odsyłają oferentów tkaniny do innych instytucji. I chociaż materiałem interesują się duże korporacje międzynarodowe, to w Polsce trzeba dużo samozaparcia, aby przełamać urzędnicze bariery. – To nie jest aktywne wsparcie, to jest aktywna niemoc. Jest kilka około państwowych tworów, w których urzędnicy są nauczeni aktywnej niemocy – mówił ekspert.

Urzędnicy wypychają innowacje za granicę

Case study praktyki wdrożenia nowatorskiej, zgodnej ze zrównoważonym rozwojem tkaniny kontynuowała prezes Małgorzata Haller de Hallenburg. – Przez trzy dni byłam na światowym forum włóknin, zorganizowanym przez organizację zrzeszającą 80 proc. producentów włóknin na świecie. Dostaliśmy zaproszenie od zarządu tej organizacji na prezentację naszego wynalazku. I zrobił on furorę – mówiła. – Powinnam przyjechać z co najmniej trzyosobową ekipą. Wyjazd sfinansowałam sama, reprezentując nie tylko naszą, non profit organizację, ale przede wszystkim Politechnikę Łódzką, bo ten wynalazek jest wspólny. Ze mną powinni przyjechać pani prof. Anna Marzec i prof. Bolesław Szadkowski. Okazało się, że nie było możliwości załatwienia funduszy na ten wyjazd, w wysokości około 10 tys. zł na osobę – stwierdziła. W rezultacie musiała prowadzić rozmowy z wieloma przedstawicielami miliardowych biznesów o sprawach technologicznych, naukowych, wdrożeniowych, finansowych, nie mając wsparcia. – Mówimy o finansowaniu, a to nie są bardzo duże pieniądze, około 10 tys. zł na osobę.

Zdaniem Małgorzaty Haller de Hallenburg problem leży w strachu urzędników przed podejmowaniem ryzyka. Ta bariera jest jedną z głównych przeszkód we wdrażaniu – również proekologicznych – innowacji w Polsce. Wedle szacunków, koszt wdrożenia wynalazku wyniósłby ok. 2 mln euro. – W zachodnich korporacjach być może zaryzykują takie pieniądze. W Polsce nie widzę takich możliwości – oceniła.

Urzędnicy a „zarządzanie sobą”

Wojciech Dereszewski ocenił, że świadomość społeczna jest niska, poprawia się w kwestiach segregacji odpadów, oszczędności energii i wody, lecz głownie ze względów ekonomicznych. Przyznał, że jako były urzędnik samorządowy wstydzi się za bierność urzędników. Jak wspominał, z rodzinnego domu wyniósł umiejętność „zarządzania sobą”, czyli podejmowania decyzji i brania za nie odpowiedzialności. – Takiego ryzyka nie podejmie urzędnik, może podjąć je przedsiębiorca. Dziś urzędnicy wycofują się z podejmowania jakichkolwiek decyzji zahaczających o ryzyko. Na pewno jest wielu samorządowców – menedżerów, jednak generalnie jest coraz gorzej – stwierdził. Ocenił zarazem, że na polityce cyrkularnej lepiej się zna starsze pokolenie, które było nauczone szanowania tego ma, minimalizowanie marnotrawstwa i cyrkularności. Wojciech Dereszwski podkreślił też, że bardzo ważną role odgrywa edukacja o OZE i zrównoważonym rozwoju na poziomie szkolnym.

Edukacja – świadomość – nacisk

– Po pierwsze, najbardziej brakuje nam edukacji. Mamy ogrom informacji w social mediach o zrównoważonym rozwoju, ale myślę, że gdybyśmy spytali młodych ludzi czy na zakupy zabierają torbę wielokrotnego użytku, to pewnie usłyszelibyśmy że tak, bo jest to modne. Ale jak zapytamy, jak często zmieniają iPhone, to obawiam się, że w odpowiedzi możemy usłyszeć, że często – mówiła prezes Urszula Jóźwiak. Ekspertka przypomniała, że cyfrowy świat również generuje węglowy ślad, którego nikt nie liczy bo jest to bardzo niewygodne dla koncernów. Jednak obliczanie i ograniczanie śladu węglowego jest wielkim polem do współpracy między światami biznesu i nauki, które powinny wspólnie badać, czy nowe rozwiązania technologiczne są ekologiczne.

Prezes Fundacji im. XBW Ignacego Krasickiego wskazała też, że nie wszystkie rozwiązania są w istocie ekologiczne, czego przykładem są samochody elektryczne. – Akumulatory się nie rozkładają, prąd jest „czarny”, szczególnie w Polsce. Czyli mamy szczytną ideę, ale jeśli policzymy, lecz wykonawstwo się z nią mija – mówiła. Stąd tak istotne znaczenie ma gospodarka obiegu zamkniętego i ograniczanie konsumpcji.– Dużo zależy od świadomości konsumentów. Biznes potrzebuje regulacji, ale myślę, że jak konsumenci będą wymagać od biznesu zrównoważonego rozwoju, to biznes się do tego dostosuje. Konsumenci dysponują ogromną siłą – stwierdziła prezes Jóźwiak. Dodała, że ważny jest język komunikowania. – O zrównoważonym rozwoju trzeba mówić prosto. A eksperci często mówią jak prawnicy, nudno i skomplikowanie – oceniła ekspertka.

Recykling w praktyce

Adrian Komenderski powołał się na przykład prowadzonej od dekady firmy z ekologicznymi produktami. Wprowadził sprzedaż produktów na wagę, co jest zgodne z zasadą recyklingu. – Jedno szklane opakowanie wystarcza „na zawsze”. Zakupy na wagę oznaczają też niższą cenę – mówił. Jego zdaniem, młodzi ludzie przywiązują do ekologii zdecydowanie większe znaczenie niż ludzie starsi, ponieważ dostrzegają zmiany związane z klimatem. Ekspert podkreślił też, że w konsumpcjonizmie potrzebny jest umiar, bo nie trzeba zupełnie rezygnować z samochodów, lecz też niekoniecznie trzeba często latać na wakacje samolotami. – Wszystko zależy od nas, nic nie zależy od polityków, bo to my jesteśmy siłą – mówił.

W jego ocenie, biznes nie będzie robił „niczego dla samego siebie, bo nie ma z tego pieniędzy”. – Gdyby na nasz recyclingowy projekt nie było klientów, pewnie byśmy sprzedaż na wagę zakończyli. Ponieważ świadomość klientów była na tyle duża, to mogliśmy projekt rozwijać, więc dziś oferujemy mamy około 200 produktów na wagę – tłumaczył Adrian Komenderski.

Odmienne stany świadomości

Prof. Barbara Kryk zwróciła uwagę, że wyniki badań świadomości ekologicznej wykazują, że jej poziom rośnie. Jednak jest świadomość rzeczywista i pozorna. – Polacy są tacy, że kiedy się ich przymusza do ekologicznych zachowań, to słuchają, jednak naprawdę przyswajają pożądane zachowania, gdy w grę wchodzą pieniądze. Jak weszły opłaty przy kasie za reklamówki, to klienci zaczęli myśleć o tym, aby te reklamówki oszczędzać – tłumaczyła prof. Kryk. Przypomniała, że w Agendzie 2030 wprowadzono wskaźniki pomiaru osiągania celów zrównoważonego rozwoju, bo wcześniej, wbrew deklaracjom, niewiele faktycznie robiono aby osiągnąć założone proekologiczne efekty. – Jak zaczęto to mierzyć, zmuszono firmy do rozliczania działań – mówiła badaczka.

Z obserwacji które poczyniła wynika, że studenci i młodzi naukowcy w niewielkim stopniu interesują się tematyką zrównoważonego rozwoju. Mimo nawet pewnych finansowych zachęt swoje prace do naukowego konkursu prezentują tylko pojedyncze osoby. W przekonaniu wybitnej ekspertki, receptą pobudzanie wzrostu zainteresowania tematyką jest edukacja prowadzona różnymi kanałami.

Poziom świadomości? Nie taki niski

Dr Anna Waligóra Powołując się na badania i doświadczenia poznańskiej uczelni stwierdziła, że ma bardziej optymistyczne spojrzenie na poziom wiedzy studentów i młodych pracowników naukowych o gospodarce cyrkularnej i zrównoważonym rozwoju. Drugie doświadczenie nabyte podczas zajęć ze studentami wskazuje, że pojęcia w rodzaju „gospodarka cyrkularna” są mało znane. – Moja konkluzja jest taka, żebyśmy się trochę odczepili od pojęć, bo jeśli odejdziemy od kategorii którymi tutaj operujemy, to okaże się, że w gruncie rzeczy mówimy wspólnym językiem. Tematyka jest z perspektywy użytkownika pewnym dodatkiem, istotnym w świecie nauki i biznesu, który musi się nimi posługiwać aby pozyskiwać pewnego rodzaju środki – proponowała dr Waligóra.

Jej zdaniem, potrzebne jest podejście konkretyzujące określone zachowania. – Podejście dialogowe: A czy urzędniku segregujesz w domu śmieci? A czy ty studencie kupujesz ubrania z odzysku? – sprawiają, że zaczynamy rozumieć czym jest gospodarka cyrkularna – mówiła ekspertka.

Dr Monika Sady podzieliła opinię dr Anny Waligóry w kwestii postrzegania poziomu odpowiedzialności zarówno studentów jak i uniwersytetu. Powołując się na badanie wykładanych przedmiotów ujawniła, że takie zagadnienia jak społeczna odpowiedzialność, gospodarka obiegu zamkniętego, zrównoważony rozwój czy ekologia występują w treściach setek przedmiotów, które są nie tylko na kierunkach typowo biznesowych, lecz na różnych kierunkach UE, w tym takich jak finanse, rachunkowość, prawo czy socjologia.

Również publikacje pracowników dotyczące zrównoważonego rozwoju można liczyć na setki. – Obserwujemy, że studenci już pierwszych lat studiów celowo wybierają produkty ekologiczne, jeżdżą na uczelnię rowerem a nie autobusem. Oprócz tego że są zdrowsi, mówią otwarcie, że ma to wpływ na środowisko naturalne. Zakładają też proekologiczne koła naukowe i realizują dużo zrównoważonych projektów – stwierdziła badaczka.

Po debacie panelowej nastąpiła przedstawienie prac laureatów, którzy decyzją konkursowego jury otrzymali nagrody, nagrody specjalne oraz wyróżnienia w kategoriach „film”, „prezentacja” i „wiersz”.

Poznaj wszystkie wyniki Konkursu:

https://raportcsr.pl/konkurs-zrownowazony-rozwoj-w-zyciu-codziennym-kto-wygral/