Społeczna odpowiedzialność biznesu jest określeniem nowym w Polsce i stosunkowo słabo znanym polskim przedsiębiorstwom. Dotyczy to zwłaszcza sektora mikro i małych firm. Ten stan rzeczy pomaga zmienić PARP.
Zgodnie z ISO 26000 oznacza zobowiązanie organizacji, przedsiębiorstwa do włączania aspektów społecznych i środowiskowych w proces podejmowania decyzji oraz wzięcie odpowiedzialności za wpływ podejmowanych decyzji i aktywności na społeczeństwo i środowisko.
Oznacza to, zachowanie zarówno transparentne jak i etyczne, przyczyniające się do zrównoważonego rozwoju, zgodne z obowiązującym prawem i spójne z międzynarodowymi normami. Innymi słowy CSR to taki sposób prowadzenia działalności gospodarczej, w którym firma jest odpowiedzialna za wpływ jej decyzji i działań na społeczeństwo i środowisko, co powinno mieć swoje odzwierciedlenie w przejrzystym i etycznym zachowaniu, przyczyniającym się do zrównoważonego rozwoju, uwzględniającym oczekiwania interesariuszy i wprowadzonym w całej organizacji.
W opinii Komisji Europejskiej strategiczne podejście do CSR jest szczególnie ważne dla wzrostu konkurencyjności przedsiębiorstw, szczególnie w kontekście wciąż odczuwalnych skutków kryzysu ekonomicznego i jego społecznych konsekwencji, które w istotny sposób obniżyły zaufanie konsumentów do biznesu. Wdrożenie zasad CSR może przynieść wymierne korzyści dla przedsiębiorstwa przede wszystkim w zakresie zarządzania ryzykiem pozwalającym na trafną identyfikację szans i zagrożeń rynkowych, ale także poprzez obniżenie kosztów transakcyjnych, zwiększenie dostępu do bezpiecznego kapitału, efektywne wykorzystanie potencjału zasobów ludzkich, podniesienie potencjału innowacyjnego przedsiębiorstwa czy budowę trwałych relacji i lojalności klientów.
Koncepcja CSR wymaga zaangażowania zarówno zewnętrznych jak i wewnętrznych interesariuszy, co pozwala przedsiębiorstwom na sprawne rozeznanie warunków współpracy z otoczeniem oraz elastyczne dopasowanie się do zmian zachodzących na rynku. Sprzyja to kreowaniu nowych przewag konkurencyjnych oraz daje dodatkowe możliwości rozwoju w ramach powstających nisz rynkowych. Wykorzystując CSR przedsiębiorstwa nabywają w konsekwencji zdolność do budowania długotrwałego zaufania wśród pracowników, kontrahentów i społeczeństwa, a wyższy poziom zaufania pozwala na stworzenie środowiska, w którym przedsiębiorstwa mogą w pełni wykorzystywać potencjał rozwoju.
Trzy bariery rozwoju
W Polsce podejmowanych jest szereg działań w obszarze CSR inicjowanych zarówno przez władze publiczne jak i organizacje pozarządowe. Realizowane są takie programy jak Fair Play czy też Global Compact. Popularyzacją filantropii zajmuje się Akademia Rozwoju Filantropii, a wolontariat pracowniczy jest propagowany przez Centrum Wolontariatu. Duże korporacje skupiają się wokół Centrum Odpowiedzialnego Biznesu, a ekologiczny program dla biznesu prowadzony jest przez WWF Polska. Na szczeblu administracji państwowej inicjatywy za zakresie CSR podejmuje Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Ministerstwo Rozwoju oraz UOKiK. Pomimo wszystkich tych działań, które niestety na poziomie globalnym mają niską efektywność, idea społecznej odpowiedzialności biznesu, szczególnie wśród przedsiębiorstw z sektora MMSP nie jest rozpowszechniona.
Zgodnie z wynikami badań „Wzorce zrównoważonej produkcji w działalności przedsiębiorstw” jedynie 20,2 proc. respondentów deklaruje znajomość koncepcji CSR. Znajomość tej idei rośnie wraz z wielkością przedsiębiorstwa (mikroprzedsiębiorstwa – 19,7 proc., małe przedsiębiorstwa – 28,4 proc. , średnie – 38,9 proc.). Jednocześnie 10 proc. z nich deklaruje, że nie widzi ani potrzeby, ani realnej szansy na wdrożenie społecznej odpowiedzialności biznesu, zarówno teraz jak i w przyszłości. Dlatego też, wyzwaniem z jakim muszą się zmierzyć władze publiczne, biorąc pod uwagę znaczenie CSR dla rozwoju konkurencyjności przedsiębiorstw oraz powyższe wyniki badań, jest tworzenie odpowiednich warunków rynkowych dla sektora mmsp zapewniających efektywne włączenie koncepcji CSR do prowadzonej przez nich działalności gospodarczej.
Niestety aby rozwiązać powyższy problem należy zlikwidować trzy poniższe bariery, które uniemożliwiające rozwiązanie tych kwestii.
Pierwszą barierą jest zbyt niski poziom upowszechnienia zasad i poradników dotyczących wdrożenia CSR w MMSP. Istnieją ogólnie uznawane zasady w zakresie formalnego wdrożenia CSR, nie mniej jednak dotyczą one przede wszystkim dużych, międzynarodowych korporacji, a nie przedsiębiorstw z sektora MMSP. Poradniki dostosowane do specyfiki MMSP (np. wydany przez resort gospodarki „Zrównoważony biznes. Podręcznik dla małych i średnich przedsiębiorstw” czy „Model rozwoju społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstwa. Poradnik metodyczny” wydany przez PKPP Lewiatan w ramach projektu „Promocja standardów społecznej odpowiedzialności w przedsiębiorstwach”) są słabo rozpowszechnione wśród polskich przedsiębiorców. Brak upowszechnienia tych publikacji wynika przede wszystkim z ograniczonych środków na działania promujące. Jednocześnie często forma prezentacji publikacji nie wykorzystuje nowych technologii oraz nie do końca dopasowana jest do potrzeb i możliwości grupy docelowej. Dodatkowo, w związku ze zbyt dużym rozproszeniem działań w obszarze CSR skierowanych do MMSP w Polsce przedstawiciele tej grupy mają problem z sfokusowaniem swojej uwagi na danej publikacji. Druga bariera wynika z braku aktualnego katalogu dobrych praktyk, który byłby powszechnie znany, i wskazywałby na realne korzyści wynikające z wdrożenia CSR w MMSP, podczas gdy 91 proc. badanych deklaruje, iż aby zaangażować się w jakąkolwiek działalność muszą widzieć korzyść dla swojej firmy. Dodatkowo 13 proc. respondentów podkreśliło, iż aby rozpocząć kroki w zakresie wdrożenia CSR muszą najpierw przyjrzeć się innym przedsiębiorstwom, które już ją wdrożyły. Trzecia bariera to koszt usługi zewnętrznego doradcy, który miałby doradzać przedsiębiorcom. Aż 73 proc. respondentów deklaruje, że przy wdrożeniu koncepcji CSR będą chcieli wynająć zewnętrznego doradcę. Niestety w związku z relatywnie wysokim kosztem, szczególnie z punktu widzenia MMSP, zatrudnienia doradcy, wiele przedsiębiorstw odkłada tę inwestycję na „lepsze czasy”.
Działania PARP
Aby zmniejszyć przedstawione bariery Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości w okresie od 1.12.2012 do 30.11.2015 r. realizowała projekt pn. „Społeczna odpowiedzialność biznesu”, którego głównym celem było zwiększenie konkurencyjności min. 150 MMSP poprzez wdrożenie działań w obszarze społecznej odpowiedzialności biznesu oraz zwiększenie świadomości na temat samej idei instrumentów i rozwiązań z zakresu CSR.
Pierwszym działaniem realizowanym w ramach projektu było opracowanie modelu diagnozy i wdrażania CSR, który z załączonymi narzędziami oraz instrukcją korzystania z niego ma być wsparciem w procesie diagnozy i wdrażania CSR dla doradcy zewnętrznego lub menedżera, który pełni rolę wewnętrznego doradcy ds. CSR. Model ma pomóc, w sposób usystematyzowany przejść przez proces analizy interesariuszy, analizy przedsiębiorstwa, określenia działań naprawczych, które zagwarantują spójność z normami, oraz takich, które mogą przyczynić się do budowania wartości biznesowej i przyszłego rynkowego sukcesu przedsiębiorstwa.
Następnie w ramach projektu rozpoczęto realizację działań szkoleniowo-doradczych dla 257 MMSP, dla których została przeprowadzona diagnoza w oparciu o którą pracownicy przedsiębiorstw nabędą świadomość nt. korzyści wynikających z wdrożenia działań w obszarze CSR.
W dalszej kolejności w przedsiębiorstwach, które przystąpią do projektu testowane były działania, zaplanowane w diagnozach w ramach perspektywy 3 lub 6-miesięcznej. Ten etap realizowany był przy wykorzystaniu narzędzi doradztwa i szkoleń, a z każdego przedsiębiorstwa brały w nim udział średnio cztery osoby. Spośród 257 firm, które przystąpiły na początku do projektu, finalnie 207 wdrożyło działania zaplanowane w diagnozach. Ten etap, również odbywał się przy wsparciu doradców w formie doradztwa.
W ramach projektu opracowano też dziewięć filmów, podręcznik dobrych praktyk oraz w skróconej wersji broszurę, która zawiera opisy wdrożonych przez MMŚP w ramach projektu działań CSR-owych. W celu popularyzacji działań CSR prezentowano wymienione narzędzia na konferencjach, grupach roboczych ds. CSR oraz na spotkaniach, które realizowano w ramach projektu oraz podczas innych wydarzeń gdzie zrównoważona polityka prowadzenia działalności była poruszana. Ponadto w ramach projektu przeprowadzono dwie debaty transmitowane on-line.
Anna Nagel
