Aż 88% respondentów odnotowało wzrost, a jedynie 5% spadek sprzedaży. W skali globalnej 71% firm rodzinnych odnotowało wzrost, a 8% spadek. Jednocześnie 93% polskich firm rodzinnych twierdzi, że ma jasno określony cel biznesowy, jednak wiele z nich nie podjęło niezbędnych działań, żeby zapewnić jego skuteczne osiągnięcie – wynika z polskiej edycji globalnego Badania Firm Rodzinnych “Family Business Survey 2023” opracowanej przez PwC Polska.
Badani wykazują, że tylko 35% respondentów biorących udział w badaniu jest zdania, że ich organizacja ma solidne kompetencje cyfrowe. Jest to wynik poniżej średniej globalnej, która wynosi 42%. Podobnie w kontekście ESG, tylko 10% polskich firm rodzinnych przyznaje, że poświęca im „bardzo dużo” uwagi.
93% polskich firm rodzinnych twierdzi, że ma jasno określony cel biznesowy (średnia globalna: 79%). Wiele z nich nie podjęło jednak niezbędnych działań, aby zapewnić jego skuteczne osiągnięcie, np. nie spisały go ani nie zakomunikowały go poza organizacją. Większość polskich firm rodzinnych wyznacza cele dotyczące zadowolenia klienta i wzrostu, a tylko nieliczne określają cele związane z różnorodnością i włączaniem (diversity & inclusion).
Główne priorytety stojące przed polskimi firmami rodzinnymi w ciągu najbliższych dwóch lat to: ekspansja na nowe rynki lub segmenty klientów, zwiększenie inwestycji w innowacje oraz badania i rozwój, a także wprowadzenie nowych produktów i usług. Kluczowymi grupami priorytetowymi dla polskich biznesów rodzinnych są klienci i udziałowcy, a następnie dostawcy i pracownicy. Podobnie jak na całym świecie w zarządach polskich przedsiębiorstw jest mało kobiet i osób w wieku poniżej 40 lat.
Z polskim biznesem rodzinnym współpracujemy od ponad 30 lat. Wspierając przedsiębiorców na różnych etapach ich rozwoju, z przyjemnością obserwujemy jak dynamicznie rozwija się ten sektor gospodarki. Kiedyś dominowały w nim małe organizacje, zatrudniające poniżej 10 pracowników. Obecnie biznes rodzinny to bardzo często duże organizacje o międzynarodowym zasięgu, które odpowiadają za około 20% polskiego PKB (wg danych GUS z 2021 roku). Aż 88% polskich biznesów rodzinnych spodziewa się wzrostu w ciągu kolejnych dwóch lat (w porównaniu z 77% na świecie). To ambitne, ale jednocześnie bardzo realne założenia. Przytoczone dane pokazują też jak dobrze polskie firmy rodzinne opanowały zdolność radzenia sobie z kryzysem. Pandemia COVID, zakłócenia w łańcuchach dostaw, wojna w Ukrainie czy wysoka inflacja, pokazały w jak trudnym, zmiennym i wymagającym otoczeniu funkcjonujemy, a nasze badanie wskazuje, że firmy rodzinne bardzo często radzą sobie z wyzwaniami lepiej niż pozostałe segmenty gospodarki – mówi Krzysztof Sieczkowski, partner PwC Polska, lider Praktyki Polskich Firm Prywatnych.
Polskie firmy rodzinne osiągnęły dobre wyniki w ostatnim roku obrotowym: 88% respondentów odnotowało wzrost, a jedynie 5% – spadek sprzedaży. Dla porównania w 2021 r. 70% polskich firm biorących udział w badaniu wykazało wzrost, a 10% – spadek (aczkolwiek wpływ na to miała pandemia). Odpowiedzi w Polsce były bardziej optymistyczne niż średnia na świecie. W skali globalnej 71% firm rodzinnych odnotowało wzrost, a 8% – spadek. Założenia dotyczące wzrostu na najbliższe dwa lata są bardzo ambitne. 88% polskich firm rodzinnych spodziewa się bowiem w ciągu kolejnych dwóch lat wzrostu (w porównaniu z 77% na świecie).
Jak wskazują wyniki przeprowadzonych ankiet, aż 73% polskich firm rodzinnych wdrożyło pewien rodzaj strategii zarządzania – i to niewątpliwie jest pozytywna informacja. Natomiast patrząc na szczegółowe wyniki, już tylko 10% posiada statut lub protokół rodzinny (konstytucja rodzinna). Pozytywnym akcentem jest też coraz powszechniejsze zabezpieczenie majątku na wypadek śmierci w drodze testamentu – mówi Piotr Woźniakiewicz, partner PwC Polska, lider zespołu ds. planowania sukcesji.
Dlatego też podkreślamy wagę planowania sukcesji – im wcześniej proces zostanie rozpoczęty i im więcej członków rodziny zostanie w niego zaangażowanych, tym większe szanse, że firma wzmocni swoją odporność na ryzyka jakie mogą wiązać się ze zmianą pokoleniową, szczególnie tą nagłą. Istotny jest nie tylko sam moment i sposób przekazania własności i władzy, ale także określenie wspólnych wartości, zasad oraz ról poszczególnych członków rodziny – mówi Jacek Pawłowski, partner PwC Legal, radca prawny.
Polskie firmy rodzinne częściej niż takie firmy na świecie uważają, że są bardzo zaawansowane w niektórych obszarach, w tym jeżeli chodzi o zdolność dostosowania się/szybkiego podejmowania decyzji, zajmowania stanowiska w ważnych kwestiach i wdrożenia wewnętrznych procedur, za pomocą których pracownicy mogą odwoływać się od decyzji zarządu lub je kwestionować.
Tymczasem, jeśli chodzi o kwestie ESG, tylko 10% polskich firm rodzinnych przyznaje, że poświęca im „bardzo dużo” uwagi. 35% polskich firm rodzinnych twierdzi, że obecnie „bardzo dużo” uwagi, energii, inwestycji i zasobów przedsiębiorstwa skupiają na innowacjach / badaniach i rozwoju (w porównaniu z 20% na świecie). Jeśli chodzi o różnorodność i włączanie oraz kwestie ESG, osobę lub zespół dedykowany tym obszarom wyznaczyło zaledwie odpowiednio 20% i 33% polskich firm rodzinnych.
ESG to obszar, na który w coraz większym stopniu zwracają uwagę inwestorzy, kontrahenci i społeczeństwo – w kontekście działań podejmowanych przez daną firmę. Firmy rodzinne, podobnie jak inne przedsiębiorstwa, powinny również zwracać szczególną uwagę na ESG, ponieważ ma to kilka istotnych korzyści dla ich dalszego rozwoju oraz przetrwania na rynku. Tym bardziej, że większość polskich i zagranicznych biznesów rodzinnych przyznaje, że ESG nie znajduje się obecnie na ich liście priorytetów. Jednak ten trend wkrótce się zmieni, ponieważ dyrektywa CSRD oraz kolejne, nowe regulacje, będą obejmowały coraz więcej firm – mówi Tomasz Barańczyk, partner PwC Polska, lider inicjatyw ESG.
Większość polskich firm rodzinnych uważa, że najważniejsze jest zaufanie ze strony klientów, pracowników i członków rodziny. Jednak zaledwie 50% przedsiębiorstw sądzi, że klienci mają do nich pełne zaufanie, zaś w przypadku zaufania ze strony pracowników tego zdania jest jedynie 36% respondentów naszego badania. Zaufanie ze strony dostawców jest postrzegane jako mniej istotne.
Zaufanie pomiędzy członkami rodziny jest ogólnie oceniane jako duże, chociaż około jedna czwarta firm przyznaje, że zaufanie pomiędzy niektórymi grupami jest umiarkowane lub ograniczone. Komunikacja między członkami rodziny jest oceniana stosunkowo pozytywnie, a 65% respondentów twierdzi, że rodzina jest zgodna co do kierunku rozwoju firmy (w porównaniu z 59% na świecie).
Zabezpieczenie przyszłej przewagi konkurencyjnej na obecnym rynku jest jednym z głównych wyzwań pracodawców. Wśród priorytetów inwestycyjnych powinien znaleźć się obszar „ludzki”, stanowiący rdzeń tożsamości firm rodzinnych. Specyfika rozwoju firm rodzinnych powoduje, że dostają one na starcie większy kredyt zaufania ze strony przyszłych pracowników – głównie z uwagi na ograniczenie negatywnych elementów kultury korporacyjnej. Nie można zmarnować tego kapitału, ponieważ dobrze wykorzystany wpływa na pozyskiwanie specjalistów z rynku i ich retencję w kolejnych latach – mówi Katarzyna Komorowska, partnerka PwC Polska, zespół People & Organization.
Większość polskich firm rodzinnych angażuje się w przedsięwzięcia w zakresie społecznej odpowiedzialności biznesu. Obejmują one głównie działania na rzecz społeczności lokalnej lub tradycyjne formy filantropii. 79% biorących udział w badaniu uważa, że istnieje szansa, aby firmy rodzinne takie jak ich stały się liderem w zakresie zrównoważonego rozwoju w biznesie (w porównaniu z 64% na świecie). 54% polskich firm rodzinnych dostrzega wartość płynącą z uczciwego płacenia podatków, jak przystało na społecznie odpowiedzialny biznes (w porównaniu z 62% na świecie).
O badaniu
Family Business Survey to globalne badanie przeprowadzone wśród kluczowych decydentów w firmach rodzinnych w krajach, w których obecne jest PwC. Głównym celem badania jest analiza wyzwań, trendów i możliwości, jakie pojawiają się przed biznesami rodzinnymi oraz poznanie ich opinii o wpływie kluczowych w dzisiejszym świecie tematów na prowadzenie biznesu. Wzięło w nim udział 2043 przedsiębiorców – przedstawicieli firm rodzinnych z 82 państw. Badanie trwało od 20 października 2022 roku do 22 stycznia 2023 roku.
Informacje o PwC Polska
W PwC naszym celem jest budowanie społecznego zaufania i odpowiadanie na kluczowe wyzwania współczesnego świata. Jesteśmy siecią firm działającą w 152 państwach. Zatrudniamy ponad 327 tysięcy osób, które dostarczają naszym klientom najwyższej jakości usługi w zakresie doradztwa biznesowego, technologicznego, podatkowo-prawnego oraz audytu. W Polsce PwC posiada biura w 7 miastach oraz Financial Crime Unit w Gdańsku i Warszawie, dwa Centra Usług Wspólnych w Katowicach, Opolu i Lublinie oraz oddział PwC IT Services w Lublinie. Polskie spółki PwC zatrudniają ponad 6000 osób, w tym niemal 2000 w zespołach technologicznych.
Źródło: PwC Polska
