Fundacja XX. Czartoryskich wyróżniona w XXXIV edycji Raportu Społeczna Odpowiedzialność Biznesu za upowszechnianie wiedzy o historii znamienitych rodów i szerzenie postaw patriotycznych. Fundacja XX. Czartoryskich wspiera projekty o charakterze kulturalnym i historycznym, uczących postaw patriotycznych, humanistycznych i prospołecznych, a także upowszechnia wiedzę o historii rodziny Czartoryskich i rodzin spokrewnionych.
W roku 1991 powołana została do życia Fundacja Książąt Czartoryskich przy Muzeum Narodowym Krakowie. Założycielem Fundacji był Książę Adam Karol Czartoryski, który po zmianie ustrojowej w Polsce w roku 1989 odzyskując tytuł własności do zbiorów rodziny Czartoryskich złożył następującą deklarację: „(…) zawsze miałem silne poczucie rodzinnych korzeni polskich oraz polskiej tradycji. Fundacja, którą założyłem, ma zgodnie ze szczytnym hasłem puławskim utrzymywać w pamięci przeszłość, służyć bieżącym potrzebom społeczeństwa i kierować się ku przyszłości.”.
Wcześniej, po II wojnie światowej, Muzeum Książąt Czartoryskich dostało się w ręce komunistycznych władz. 29 grudnia 2016 r. Rząd Polski zawarł z Księciem Adamem Karolem Czartoryskim, prezydentem Fundacji Książąt Czartoryskich, transakcję na mocy której wspaniałe zbiory sztuki, archiwum i biblioteka wraz z muzealnymi budynkami przeszły na własność Państwa Polskiego. Spełniona została w ten sposób wola księżnej Izabeli Czartoryskiej. Zbiory Czartoryskich już oficjalnie należą do Muzeum Narodowego w Krakowie. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego podpisało stosowną umowę z Muzeum.
Historia zbiorów Czartoryskich sięga końca XVIII wieku. Wtedy dramatyczne losy Polski; dwa rozbiory, stłumiona insurekcja kościuszkowska, wreszcie rozbiór trzeci w roku 1795, wykreślający Polskę z mapy Europy, przekreśliły szlachetne marzenia oświeceniowych głów o nowoczesnej Polsce, także tej posiadającej swoje polskie muzeum. I kiedy wydawało się, że nic już w tej sprawie zrobić nie można przystąpiła do działania księżna Izabela Czartoryska. W Puławach księżna zaczęła gromadzić pamiątki rodzinne Sieniawskich, Lubomirskich i Czartoryskich. Znalazły się tu też pamiątki po wielkich Polakach, np. po księciu Józefie Poniatowskim i Tadeuszu Kościuszce oraz umieszczone w specjalnych urnach relikwie króla Bolesława Chrobrego, Jana Kochanowskiego i Mikołaja Kopernika, które miały przypominać po rozbiorach Polski pełną chwały przeszłość narodową. Świątynię Sybilli – budynek wzorowany na rzymskiej świątyni w Tybur, otworzyła w roku 1801, było to pierwsze polskie muzeum.
„Ojczyzno! Nie mogłam cię obronić, niech cię przynajmniej uwiecznię” – wspominała później myśli, które nią wówczas kierowały przy tworzeniu tego narodowego panteonu. Od samego początku swojego istnienia, zgodnie z wolą księżnej Izabeli, muzeum miało charakter narodowy. Miało zachować dla przyszłych pokoleń skarby kultury i sztuki. Dowodem na to jest napis na nad wejściem – „Przeszłość Przyszłości”. Po wielu latach tułaczki, m.in. po Francji, zbiory trafiły ostatecznie do zaboru austriackiego, gdzie rodzina Czartoryskich posiadała swój majątek. W ten sposób Muzeum Książąt Czartoryskich znalazło swoje miejsce w Krakowie.
Po podpisaniu umowy na mocy której kolekcja wraz z obrazem da Vinci i krakowskimi nieruchomościami stały się państwowe, Fundacja XX. Czartoryskich kontynuuje misję zapoczątkowaną przez Izabelę Czartoryską i dba o zachowanie tradycji i pamięci o patriotycznych postawach Polaków. Nowym prezesem zarządu fundacji został Maciej Radziwiłł.
– Fundacja upowszechnia historię rodziny Czartoryskich i rodzin spokrewnionych. Dzięki środkom uzyskanym ze sprzedaży kolekcji, fundacja będzie mogła promować przedsięwzięcia związane z oświatą, wychowaniem, kulturą i sztuką, a także upowszechniać ochronę dziedzictwa kulturowego w Polsce i za granicą. W planach jest także wsparcie dla projektów o charakterze kulturalnym i historycznym, uczących postaw patriotycznych, humanistycznych i prospołecznych – mówi Maciej Radziwiłł, Prezes Zarządu Fundacji XX. Czartoryskich.
Obecnie Fundacja współpracuje z mediami w całej Polsce upowszechniając wiedzę o sławnych przodkach rodziny Czartoryskich i rodzin spokrewnionych. Dzięki jej działaniom do szerokiej rzeszy czytelników ogólnopolskich gazet dotarły informacje o patriotycznych postawach przedstawicieli ich familii, które do tej pory można było tylko znaleźć w specjalistycznych książkach. Historie Witolda Czartoryskiego, twórcy wielkiego księgozbioru z Honfleur, Izabeli Lubomirskiej, uznawanej za pierwszą polską businesswoman czy Marii z Czartoryskich Wirtemberskiej pozwoliły czytelnikom dowiedzieć się wiele ciekawych i pasjonujących faktów z życia arystokracji. Dzięki działaniom Fundacji ukazała się też ciekawa historia Zamku w Nieświeżu i związanej z nim rodziny Radziwiłłów. Tyczy się to też historii powstania zbiorów Czartoryskich i ich słynnej biblioteki.
Fundacja XX. Czartoryskich szerzy także wiedzę o cennych zabytkach, dawnych dworach i zaniedbanych posiadłościach, które są odkupowane i odnawiane przez spadkobierców rodzin w celu ochrony dziedzictwa kulturowego Polski. W przyszłości planuje także wsparcie projektów o charakterze kulturalnym i historycznym, uczących postaw patriotycznych, humanistycznych i prospołecznych.
Dariusz Kotara
