Komisja Europejska przyjęła dwa wnioski mające na celu wzmocnienie organów ds. równości – w szczególności ich niezależności, zasobów i uprawnień. Dzięki temu będą one mogły one skuteczniej zwalczać dyskryminację w Europie.
Organy ds. równości mają istotne znaczenie pod kątem wspierania ofiar dyskryminacji i zapewniania, aby prawo UE w zakresie niedyskryminacji było wdrażane w praktyce. Dzięki nowym przepisom organy ds. równości będą mogły w pełni wykorzystać swój potencjał. Zapewnią one ofiarom dyskryminacji lepszą ochronę i przyczynią się do zapobiegania dyskryminacji.
Wzmocnienie pozycji organów ds. równości
Obowiązujące przepisy UE dotyczące organów ds. równości pozostawiają państwom członkowskim dużą swobodę, jeżeli chodzi o powoływanie tych organów oraz ich funkcjonowanie. W efekcie występują duże rozbieżności między organami ds. równości w różnych państwach członkowskich, w szczególności jeśli chodzi o ich uprawnienia, niezależność, finansowanie, dostępność i skuteczność. Komisja proponuje wprowadzenie zestawu wiążących przepisów, które pozwolą wzmocnić rolę i zwiększyć niezależność tych organów:
- Rozszerzone kompetencje: We wnioskach przewidziano rozszerzenie kompetencji organów ds. równości, tak aby objęły one swoim zakresem dwie istniejące dyrektywy – dyrektywę w sprawie równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy oraz dyrektywę w sprawie równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zabezpieczenia społecznego.
- Niezależność: Wprowadzony zostanie wymóg prawny uwalniający organy ds. równości od wszelkich wpływów zewnętrznych, w szczególności jeśli chodzi o ich strukturę prawną, odpowiedzialność, budżet, personel i kwestie organizacyjne.
- Wystarczające zasoby: Państwa członkowskie będą zobowiązane do zapewnienia organom ds. równości odpowiednich zasobów kadrowych, technicznych i finansowych, niezbędnych do skutecznego wykonywania wszystkich ich zadań.
- Dostępność dla wszystkich ofiar: Pomoc organów ds. równości będzie bezpłatna i dostępna dla wszystkich ofiar na równych zasadach, w tym dla osób niepełnosprawnych. Organy będą musiały również przedstawiać skarżącym wstępne oceny ich spraw.
- Konsultacje w sprawie procesów stanowienia prawa i kształtowania polityki: Instytucje publiczne będą zobowiązane do szybkiego zasięgania opinii organów ds. równości oraz do uwzględniania ich zaleceń w kwestiach związanych z dyskryminacją i równym traktowaniem. Organy będą współpracowały z innymi właściwymi zainteresowanymi stronami, wymieniając się z nimi wiedzą i tworząc synergie.
- Szersze uprawnienia w sprawach dotyczących dyskryminacji: Organy ds. równości będą mogły badać przypadki dyskryminacji, wydawać opinie lub wiążące decyzje (w zależności od wyboru państw członkowskich) oraz uczestniczyć w prowadzonych w sądzie sprawach dotyczących dyskryminacji. Będą one mogły również proponować stronom w postępowaniu dotyczącym dochodzenia roszczeń alternatywne mechanizmy rozstrzygnięcia sporu, np. postępowanie pojednawcze lub mediację.
- Zwiększanie świadomości: Państwa członkowskie i organy ds. równości nasilą wysiłki w zakresie zapobiegania dyskryminacji i promowania równości.
- Wymiana wiedzy fachowej: Organy ds. równości będą regularnie sporządzały sprawozdania na temat sytuacji pod względem równego traktowania i dyskryminacji; będą mogły również wydawać zalecenia.
Dzisiaj organy te nie podlegają formalnemu monitorowaniu. Zgodnie z wnioskiem, Komisja ustanowi wspólne wskaźniki umożliwiające ocenę skutków proponowanych środków i zapewniające porównywalność danych gromadzonych na szczeblu krajowym. Komisja będzie co pięć lat sporządzać sprawozdania na temat sytuacji organów ds. równości w całej UE.
Kontekst
Równość to jedna z podstawowych wartości UE. Prawo Unii zobowiązuje państwa członkowskie do ustanowienia organów ds. równości. Wynika to z dyrektywy w sprawie równości rasowej (2000/43/WE), dyrektywy w sprawie równości płci w zakresie dostępu do towarów i usług (2004/113/WE), dyrektywy w sprawie równości płci w dziedzinie zatrudnienia (2006/54/WE) oraz dyrektywy w sprawie równości płci w dziedzinie samozatrudnienia (2010/41/UE). W dyrektywie w sprawie równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy (2000/78/WE) oraz dyrektywie w sprawie równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zabezpieczenia społecznego (79/7/EWG) nie przewidziano takich przepisów.
Organy ds. równości to instytucje publiczne, które udzielają pomocy ofiarom dyskryminacji oraz sporządzają sprawozdania i wydają zalecenia. Stanowią one element mechanizmu kontroli i równowagi między instytucjami w zdrowej demokracji. Celem wzmocnienia organów ds. równości jest zapewnienie obywatelom równości i wyeliminowanie dyskryminacji w codziennym życiu.
W 2018 r. Komisja przyjęła niewiążące zalecenie w sprawie norm dla organów ds. równości, aby rozszerzyć ich uprawnienia i usprawnić ich funkcjonowanie. Jednak tylko niektóre państwa członkowskie podjęły działania w celu rozwiązania wskazanych w zaleceniu problemów; większość państw członkowskich nie wprowadziła zmian ani istotnych reform. W 2019 r. 59 proc. Europejczyków było wciąż zdania, że dyskryminacja ze względu na pochodzenie etniczne jest w ich kraju powszechna. W przypadku dyskryminacji ze względu na orientację seksualną, religię, niepełnosprawność i wiek liczby te wynosiły odpowiednio: 53 proc., 47 proc., 44 proc. i 40 proc. Tak wysoki poziom dyskryminacji w całej UE oznacza, że świadomość społeczna na temat praw ofiar i wiedza na temat dyskryminacji są ograniczone.
Wyniki przeprowadzonych w marcu 2022 r. konsultacji publicznych wykazały, że większość zainteresowanych stron popiera wprowadzenie dodatkowych przepisów UE ustanawiających normy dla organów ds. równości.
Przedmiotowa inicjatywa składa się z dwóch zasadniczo identycznych wniosków w sprawie dyrektyw. Powodem złożenia dwóch wniosków jest fakt, że sześć dyrektyw, których dotyczy inicjatywa, opiera się na dwóch odrębnych podstawach prawnych wymagających różnych procedur przyjmowania.
– Budujemy Unię równości, gdzie każdy z nas, bez względu na płeć, religię, pochodzenie etniczne, niepełnosprawność czy orientację seksualną, będzie mógł żyć z dala od dyskryminacji. W tym procesie kluczowe jest wzmocnienie organów ds. równości, służy zapobieganiu i zwalczaniu dyskryminacji z korzyścią dla każdego z nas i społeczeństwa jako całości. Nasze wnioski umocnią organy ds. równości, które staną się niezależne, pozyskają dodatkowe zasoby i obejmą rolę ekspertów w obszarze równości – powiedziała Helena Dalli, komisarz do spraw równości.
Źródło: Komisja Europejska
