Eksperci Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości oraz Uniwersytetu Jagiellońskiego przedstawili wyniki badania Bilans Kapitału Ludzkiego, które służy monitorowaniu zasobów rynku pracy. W najnowszym raporcie znajdują się m.in. informacje na temat jakości zarządzania kapitałem ludzkim w firmach oraz rozwoju kompetencji osób dorosłych. Wykształcenie, doświadczenie oraz kompetencje miękkie to najbardziej pożądane umiejętności pracowników w ocenie polskich pracodawców – wynika z najnowszej edycji badania.
Budowanie nowoczesnych kadr dla polskiej gospodarki jest jednym z wyzwań zapisanych w Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju. Ogólnopolski Bilans Kapitału Ludzkiego (BKL) i jego branżowe edycje to obszerny monitoring rynku pracy prowadzony przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP) we współpracy z Uniwersytetem Jagiellońskim. BKL dostarcza cennych danych na temat luk kompetencyjnych w gospodarce oraz aktywności edukacyjnej dorosłych Polaków..
– Badanie BKL jest jednym z trzech komponentów systemu ds. kompetencji, który budujemy od 2015 roku. Badanie ma dostarczać wiedzę i propozycje rozwiązań dla administracji, przedsiębiorców i systemu edukacji. Drugim komponentem jest Rada Programowa, którą w kwietniu powołała minister Przedsiębiorczości i Technologii. Ma ona nadawać kierunek zmianom w obszarze dopasowania kompetencji Polaków do wyzwań dynamicznie zmieniających się potrzeb rynku pracy. Równolegle, jako trzeci komponent systemu, pracują oddolnie tworzone rady sektorowe. Jest ich w tej chwili siedem (finanse, IT, turystyka, zdrowie i pomoc społeczna, moda i innowacyjne tekstylia, budownictwo i motoryzacja z uwzględnieniem elektromobilności), a od przyszłego roku ma być ich szesnaście. Wszystkie te działania stanowią wzajemnie inspirujący się i oddziaływujący system naczyń powiązanych, które mają prowadzić do zminimalizowania istniejącej luki kompetencyjnej na rynku pracy – mówi Nina Dobrzyńska, zastępca prezesa PARP.
Wybrane wyniki badania BKL
Najnowsze badanie BKL wskazuje, iż kluczowym kryterium w doborze pracownika u większości pracodawców jest wykształcenie (83 proc.), kolejnym zaś doświadczenie – 69 proc. wskazań respondentów. Co czwarty pracodawca wymaga od kandydatów w pracy przede wszystkim staranności, skrupulatności, dokładności, odpowiedzialności, dyscypliny pracy, uczciwości oraz wiarygodności. Kompetencje miękkie są obok wykształcenia istotnym elementem w poszukiwaniu pracowników. Wśród najczęściej wymienianych wskazywane są m.in. łatwe nawiązywanie kontaktów z ludźmi, kultura osobista i autoprezentacja, chęć do pracy, zarządzanie czasem i terminowość.
Warto się uczyć
W opinii większości Polaków ciągle najbardziej przydatne w pracy zawodowej są wiedza i umiejętności nabyte na studiach a 75proc. osób posiadających wykształcenie wyższe stwierdza, że wykonuje pracę zgodną z ich wykształceniem. Osoby najmłodsze (18-35 lat) charakteryzuje najniższa szansa na wykonywanie pracy zgodnej z posiadanym wykształceniem – spośród zatrudnionych na umowę o pracę – mniej więcej połowa deklaruje zgodność wykonywanej pracy z wykształceniem. W dużej mierze wiąże się to z faktem, że najmłodsi często traktują swoją aktualną pracę tylko jako zajęcie tymczasowe.
W przypadku osób szukających pracy – większość z nich deklaruje gotowość douczenia się do nowego zawodu. W przypadku osób niepracujących deklarację taką częściej składały kobiety. Gotowość do przekwalifikowania się spada wraz z wiekiem.
– Osoby z wykształceniem wyższym zdecydowanie częściej deklarują przydatność wiedzy wyniesionej ze szkół w pracy zawodowej, a także większą zgodność pracy z wykształceniem. Wprawdzie ten efekt jest najsilniejszy w najstarszych grupach wiekowych, ale zdecydowany dystans dzieli osoby z wyższym wykształceniem od pozostałych także wśród osób z generacji bumu edukacyjnego. Najwyższy odsetek wskazujących na zgodność pracy z wykształceniem i przydatność w pracy wiedzy szkolnej znajdujemy wśród kobiet z wykształceniem humanistycznym i społecznym (sic!), natomiast wśród mężczyzn prym wiodą wykształcenie techniczne i ścisłe. Lepiej wykształceni łatwiej znajdują pracę, mają wyższe aspiracje płacowe, ale też są lepiej wynagradzani. Pod tym względem dane nadal zadają kłam opiniom podważającym znaczenie wykształcenia wyższego na rynku pracy – wyjaśnia profesor Jarosław Górniak, kierownik badania ze strony Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Forma zatrudnienia
Wyniki badania Bilansu Kapitału Ludzkiego wyraźnie wskazują na silny wpływ poziomu wykształcenia na aktywność zawodową Polek i Polaków – im wyższy poziom wykształcenia tym wyższy odsetek aktywnych zawodowo oraz wskaźnik zatrudnienia. Polki częściej niż Polacy pracują w ramach umów cywilnoprawnych, z kolei mężczyźni częściej niż kobiety prowadzą własną działalność gospodarczą oraz pracują w szarej strefie.
Dominującymi formami zatrudnienia niezależnie od zawodu są umowy o pracę na czas określony i na czas nieokreślony. Zatrudnienie na umowy cywilnoprawne najczęściej deklarują osoby pracujące w sektorze usług i robotnicy niewykwalifikowani. W ciągu ostatnich 12 miesięcy ponad 12 proc. Polaków zatrudnionych było na umowy cywilnoprawne. Największy odsetek wśród zatrudnionych na umowy cywilnoprawne stanowią osoby najmłodsze tzn. w wieku 18-24 lata. Z kolei pół miliona Polaków obecnie zatrudnionych na umowy cywilnoprawne deklaruje, iż jest to ich główna praca.
W ciągu ostatnich 12 miesięcy blisko 1,7 mln Polaków pracowało w szarej strefie. 84proc. respondentów przyznało iż jest to układ akceptowany przez obie strony. Praca niesformalizowana była szczególnie częsta wśród bezrobotnych mężczyzn (tzn. nie mających pracy „oficjalnej”, ale szukających pracy).
Rozwój kompetencji osób dorosłych
Najnowsze wyniki badania Bilansu Kapitału Ludzkiego przełamują stereotypy o bierności edukacyjnej wśród dorosłych Polaków. Aż 76.6 proc. dorosłych Polaków, w wieku 25-59/64 lata rozwijało swoje kompetencje ucząc się w szkołach, na studiach, kursach czy szkoleniach oraz samodzielnie za pomocą Internetu, książek czy prasy. Najczęstszą formą rozwijania kompetencji było samodzielne uczenie się – 67 proc. respondentów, z kolei 62,8 proc. dorosłych podnosiło swoje kompetencje korzystając z bardziej zorganizowanych form – kursów i szkoleń, konferencji oraz uczenia się w miejscu pracy. Wykorzystywaną na szeroką skalę, choć często niedocenianą formą rozwoju kompetencji, są instruktaże dotyczące obsługi nowego sprzętu, maszyny czy oprogramowania. W ciągu ostatnich 12 miesięcy w tym zakresie swoje kompetencje podniosło 23 proc. Polaków. Niewiele mniej, bo 20 proc. rozwijało swoje kompetencje zawodowe wykonując pracę przy wsparciu innych osób czy pod ich kierunkiem – mentoring, coaching. Najpopularniejszą formą rozwoju kompetencji lecz niezwiązaną ściśle z wykonywaną pracą są kursy, szkolenia czy treningi sportowe – uczestnictwo w nich deklaruje 19 proc. badanych. 62 proc. respondentów zadeklarowało, że chce rozwijać swoją wiedzę i umiejętności w kolejnym roku.
Plany na przyszłość polskich firm – długo czy krótkookresowe?
Jednym z podstawowych wyzwań przedsiębiorstw jest realizacja długofalowych celów strategicznych w zakresie zarządzania zasobami ludzkimi. Wyniki badania Bilans Kapitału Ludzkiego pokazują, że jedynie 18 proc. polskich przedsiębiorstw posiada plan działań na najbliższe 3 miesiące. Odsetek firm, które posiadają strategię rozwoju uzależniony jest od branży oraz wielkości firmy. W przypadku małych przedsiębiorstw jedynie 15proc. posiada jakikolwiek plan średnio- lub długookresowy, w kategorii średnich przedsiębiorstw (zatrudniających między 50 a 249 pracowników) odsetek ten wynosi 41proc., a wśród dużych organizacji aż 2/3 posiada plan działań wykraczający poza nadchodzący kwartał.
Jak postrzegają polskie firmy swoją przewagę konkurencyjną? Prawie 75 proc. widzi ją w wysokiej jakości oferowanych przez siebie produktów i usług, 51 proc. w konkurencyjnej cenie, nieco ponad połowa w kompetencjach i doświadczeniu swoich pracowników. Na dalszym planie znalazły się: wysokie umiejętności kadry kierowniczej, szybkie reagowanie na potrzeby rynku, skuteczna reklama czy rozpoznawalna marka.
Pozyskiwanie i rozwój pracowników
Co czwarty polski przedsiębiorca prowadzi ocenę swoich pracowników, a 14proc. bada skuteczność narzędzi zarządzania zasobami ludzkimi. Do najpopularniejszych narzędzi HR należą: opisy stanowisk pracy (korzysta z nich 11 proc. małych, 35 poc. średnich i 59 proc. dużych firm), hierarchicznie zróżnicowane systemy wynagrodzeń (odpowiednio 8 proc., 23 proc. i 32 proc.) oraz plany zatrudnienia (5 proc., 22 proc., 24 proc.). Z kolei jeśli chodzi o narzędzia rekrutacyjne, do najpopularniejszych należą: CV / życiorys (korzysta z nich w naborze pracowników 38 proc. małych firm, 90 proc. średnich i 96 proc. firm dużych), a także rozmowa rekrutacyjna oraz list motywacyjny. Niestety niewiele firm sięga po narzędzia, które cechuje największa skuteczność, takie jak próbka pracy czy wywiad ustrukturyzowany – najrzadziej korzystają z nich małe firmy (ok. 9 proc. z nich) a najczęściej duże – ¼ z nich..
O badaniu:
Bilans Kapitału Ludzkiego – jest jednym z największych europejskich projektów badawczych w obszarze kompetencji, zatrudnienia i rynku pracy. Jego celem jest monitorowanie zapotrzebowania wśród przedsiębiorców w obszarze kompetencji, zatrudnienia i rynku pracy. BKL służy określeniu obszarów niedopasowania kompetencji przez osoby w wieku produkcyjnym do potrzeb na rynku pracy. Wyniki badań są podstawą do formułowania rekomendacji pod adresem polityk publicznych, w takich obszarach jak: nauka i edukacja, rynek pracy, rozwój przedsiębiorczości. Badanie jest elementem systemu rad sektorowych ds. kompetencji.
Badanie realizowane jest przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości we współpracy z Uniwersytetem Jagiellońskim od 2009 roku.
