Ochrona i odtwarzanie mokradeł są kluczowe nie tylko dla spowolnienia zmiany klimatu. Jest to również akt patriotyzmu, bo w mokradłach zapisane jest dziedzictwo kulturowe i historia naszych ziem – od pierwszych rolników, przez pogrzebane w torfie wały Biskupina, początki państwa Mieszka aż po czasy obecne – przekonują eksperci.
Najważniejsze postulaty dotyczące ochrony i odtwarzania mokradeł zostały zawarte przez przedstawicieli nauki, instytucji państwowych i administracji, a także fundacji i organizacji pozarządowych we wspólnej deklaracji. Dokument powstał po trzydniowej konferencji „Pakt dla Mokradeł 2025” zorganizowanej w dniach 3-5 lutego na Wydziale Archeologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Okazją do tego wydarzenia była 54. rocznica podpisania Konwencji Ramsarskiej, której celem jest ochrona i zrównoważone użytkowanie wszystkich mokradeł.
Mokragła, czyli torfowiska, bagna – i nie tylko
Jak przypominają autorzy deklaracji, według definicji Konwencji Ramsarskiej ekosystemy mokradłowe obejmują szeroką gamę siedlisk wodno-błotnych, takich jak torfowiska, bagna, jeziora, rzeki czy solniska, wody stałe lub okresowe, a także zbiorniki naturalne lub sztuczne.
Prawidłowe funkcjonowanie tych ekosystemów jest kluczowe dla spowolnienia związanych z działalnością człowieka globalnych zmian klimatu oraz dla zniwelowania coraz częściej obserwowanych zdarzeń ekstremalnych i katastrofalnych, takich jak ekstremalne powodzie i susze.
Czerwona Lista polskich mokradeł
„Ochrona i odtwarzanie tych ekosystemów są więc naszym wspólnym obowiązkiem. Jest to szczególnie istotne, gdyż wiele obszarów podmokłych zostało zdegradowanych, a duża liczba gatunków fauny i flory typowych dla różnego rodzaju mokradeł w Polsce jest zagrożona wyginięciem i znajduje się w Polskich Czerwonych Listach i Księgach” – napisali naukowcy.
Z badań, które przywołali wynika, iż 25 proc. europejskich torfowisk zostało zdegradowanych, w tym 50 proc. torfowisk w Unii Europejskiej. Na terenie Polski odsetek zdegradowanych torfowisk jest szczególnie wysoki i wynosi aż 85 proc.
Zamiast pochłaniać, emitują CO2
„Oznacza to, że te ogromne obszary stały się emitorami, a nie pochłaniaczami dwutlenku węgla. Stan jezior czy (w większości uregulowanych) cieków wodnych także nie jest dobry, co możemy zaobserwować poprzez coraz częściej pojawiające się informacje medialne nt. zakwitów glonów czy zatrucia ryb w wodach” – zaznaczyli autorzy deklaracji.
Ich zdaniem ochrona mokradeł jest również aktem patriotycznym, który pozwala jednocześnie “na ochronę pamięci historycznej, naszej tożsamości i ochronę przyrody dla przyszłych pokoleń w myśl, że przeszłość to dziś”. Wynika to z faktu, że różnego typu torfowiska stanowią jedne z najlepszych archiwów archeologicznych, historycznych i paleoekologicznych.
Torf – zapis dziedzictwa od państwa Mieszka
„Dzięki swoim właściwościom – utrzymaniu w gromadzonych przez tysiące lat warstwach torfu warunków beztlenowych i silnemu uwodnieniu – są unikatowym rezerwuarem doskonale zachowanych zabytków i tym samym kluczem do rekonstrukcji i zrozumienia naszej przeszłości oraz relacji naszych przodków z otaczającą ich przyrodą” – napisali badacze. Jak przypomnieli, to w torfie zapisane zostało dziedzictwo kulturowe i historia naszych ziem, począwszy od pierwszych rolników sprzed siedmiu tysięcy lat, poprzez pogrzebane w torfie wały Biskupina, początki państwa Mieszka i jego następców, aż po czasy obecne.
Dlatego w deklaracji specjaliści podkreślili, że torfowiska powinny być uznane za obszary o znaczeniu narodowym, a torf objęty ochroną jako ważne archiwum historyczne i archeologiczne.
W ich opinii ochrona mokradeł wymaga współdziałania różnych środowisk – od administracji państwowej i unijnej, przez instytucje naukowe, po stowarzyszenia i fundacje.
„Stworzenie odpowiednich planów ochrony tych różnorodnych ekosystemów wymaga wiedzy naukowej i technicznej, a także wsparcia prawnego i środków finansowych. Są to inwestycje, które są niezbędne dla ochrony i restytucji mokradeł, ochrony zasobów wodnych i jakości wód, przeciwdziałania suszom i spadkowi bioróżnorodności, ochrony przed postępującymi zmianami klimatu oraz, co jest coraz częściej podkreślane przez szereg instytucji i specjalistów, poprawie obronności kraju” – podsumowali badacze.
Źródło: Źródło: naukawpolsce.p
