Przedstawiamy artykuł dotyczący stosunku pokolenia „Młodych Dorosłych” do zrównoważonego rozwoju i powstałego w wyniku eksperckiej debaty. Autorami tekstu są: Bartosz Furtak (SooCulture), Agnieszka Matłoka (IRCenter), Dorota Peretiatkowicz (socjolozki.pl), Michał Kot (IRCenter).
Kim dzisiaj są Młodzi Dorośli?
Kiedy rozpoczynamy rozważania z użyciem tak nieostrego hasła jak „Młodzi Dorośli”, żeby w ogóle pójść dalej, musimy na wstępie ustalić wspólną wersję, o kim tak naprawdę mówimy. I tu istotne będą dwie perspektywy – jedna do zweryfikowania w bardzo łatwy sposób, druga trudniejsza, jednak możliwa.
- Wiek. Do tej pory rozmawiając o pokoleniach, górna granica najczęściej stawiana była na 30 roku życia. Dziś, ze względu na zmiany społeczne, późniejsze wchodzenie w dorosłość, zakładanie rodziny, opuszczanie domu rodzinnego, w badaniach prowadzonych przez IRCenter przyjmujemy granicę 35 roku życia, czyli mówimy o segmencie między 16 a 35 rokiem życia.
- Niezależność. Określenie „Młodzi Dorośli” odnosi się do etapu życia człowieka, w którym krok po kroku wkracza w dorosłość. Ten wymiar nie może mieć sztywnych ram – różni nas kontekst dorastania, otoczenia, możliwości, zwyczajów. Dla jednych tym krokiem milowym może być opuszczenie domu rodzinnego, dla innych pozyskanie pierwszej pracy, ukończenie studiów, założenie rodziny i wiele innych. Jednak ta niezależność jest cechą, która w najlepszy sposób określa zakończenia młodości, a wejścia w dorosłość.
Ostatecznie w znacznej większości badań przyjmujemy, że wiek jest determinantą określonych postaw, zachowań, oczekiwań. Determinantą większą niż każda inna, jak płeć, wykształcenie, miejsce urodzenia czy zamieszkania. Badania pokazują nam też, że poglądy/wzorce zachowań stabilizują się w wieku 31-35 lat i tu możemy mówić o granicy młodej dorosłości.
Jak postrzegają kwestie zrównoważonego rozwoju, czym dla nich jest?
Przede wszystkim trudno mówić o rozumieniu czy postrzeganiu pojęć, którymi Młodzi Dorośli nie operują. ESG i zrównoważony rozwój to pewien żargon, biznesowo-polityczny, a młodzi patrzą na te kwestie przez pryzmat wyzwań, które czekają na nich samych, na ich życie, na społeczeństwo i na planetę. Zdecydowanie większą troskę obserwujemy, gdy chodzi o zagrożenia czy oczekiwane zachowania niż ogólne, abstrakcyjne pojęcia.
Nie jest jednak regułą, że Młodzi Dorośli są grupą automatycznie popierającą wszystkie protransformacyjne działania czy oczekiwane zachowania. Porównując pomiary w latach 2021 i 2024 zmalały deklaracje dotyczące najczęściej deklarowanych zachowań proekologicznych. 14% Młodych Dorosłych w ogóle nie słyszało o terminie „zrównoważony rozwój”, 26% słyszało, ale nic nie wie na ten temat.
Zdania co do odpowiedzialności za zmiany klimatyczne również są mocno podzielone – 42% uważa, że odpowiedzialny jest każdy z nas, 31%, że korporacje, 26% najbogatsze państwa, kolejno 18 i 17% politycy i rząd. 16% respondentów uważa, że to zwykłe zjawisko i zawsze było obecne, 3%, że nikt. Do tego 14% nie wie, kto jest odpowiedzialny i nie potrafi powiedzieć.
To są dane, które powinny dać do myślenia. Pokazują bowiem, że jest wiele zjawisk, na które poprzez wzmacnianie przekazu, mamy wpływ jako media, marki, pracodawcy, autorytety.
Endorfiną, która w największym stopniu obecnie motywuje Młodych Dorosłych do zmian związanych ze zrównoważonym rozwojem, jest strach. Przy czym trudno oczekiwać, że strach będzie stałym i stabilnym motywatorem przemian. Strach może motywować, jednak może też paraliżować, a wielokrotnie powtarzane bodźce wywołujące strach mogą w konsekwencji znieczulać i sprawiać, że przejdziemy nad danymi zjawiskami do porządku dziennego.
Problemem dla Młodych Dorosłych jest natłok komunikatów i brak ich gradacji, priorytetyzacji. Komunikacja każdego kolejnego pożaru, suszy, gwałtownych deszczów, huraganów, kolejne odkryte miejsca niewłaściwego traktowania zwierząt, łamania praw człowieka, zanieczyszczeń itd. W tym samym katastroficznym tonie sprawia, że przyzwyczajamy się do nich jeszcze i – co gorsza – stajemy się na nie obojętni.
Czego boją się Młodzi Dorośli?
I tu odpowiedź jest stosunkowo prosta. Boją się tego, co w największym stopniu wpływa na ich życie. Boją się tego, co w danym momencie jest najbliższym zagrożeniem. W ostatnich latach bali się o zdrowie swoje i swoich bliskich przez pandemię, w międzyczasie bali się inflacji, dziś boją się wojny, martwią się o bezpieczeństwo swoje i swoich najbliższych — tutaj jednak też widać już zjawisko habituacji — boją się coraz mniej, bo coraz bardziej powszechnieją wszelkie komunikaty na ten temat.
Wyzwanie, jakie przed nami stoi, to wzbudzenie zainteresowania nie tylko tym, co dziś, ale tym, co ogólne, powszechne i czeka nas za 5, 10, 15 czy 30 lat. I celowo mówimy tu o zainteresowaniu, zaangażowaniu, bo o emocje tu chodzi. Chodzi o poparcie i zaangażowania się w działania, które możemy podjąć dzisiaj tak, żeby uniknąć skutków, które mogą pojawić się dopiero za kilka lub kilkadziesiąt lat. Chodzi o zmianę sposobu myślenia i o zaangażowanie emocji, bez których zmiana nie nastąpi.
W kim pokładają największe oczekiwania, od kogo oczekują działań na rzecz zrównoważonego rozwoju?
Na to pytanie nie da się odpowiedzieć w odseparowaniu od innego pytania – kogo Młodzi Dorośli obarczają winą za obecne, niepokojące zjawiska na świecie? Co za tym idzie, kto według nich jest odpowiedzialny za ich rozwiązanie?
Spójrzmy znów w dane. Młodzi Dorośli na pytanie: „Kto Twoim zdaniem powinien być odpowiedzialny za ochronę środowiska i zasobów naturalnych?” odpowiadali następująco: Rząd – 33%, Instytucje, które szkodzą środowisku – 26%, Politycy – 22%, Korporacje – 21% i największy odsetek wskazań, 40% – każdy z nas. I te wyniki są zbliżone do tych z pytania o odpowiedzialność za zmiany klimatyczne.
Tu jednocześnie niezbędne jest dodanie perspektywy socjologicznej, społecznej. Mamy obecnie na swój sposób rozregulowaną rzeczywistość. Starsze pokolenia mają „kombatanckie opowieści” uzasadniające wybory i decyzje, a młodzi potrzebują narzucić nowy ton rzeczywistości – bo przez ostatnie 20 lat rzeczywistość diametralnie się zmieniła.
Młodzi przychodzą z konkretnymi oczekiwaniami, które chcą, aby były spełnione przez firmy i pracodawców. Mówią o prawach kobiet, mniejszościach, języku w organizacji. Mówią o wpływie biznesu na planetę, mówią o globalnym ociepleniu, o jakości powietrza, o materiałach czy półproduktach, składnikach, z których wytwarzane są końcowe produkty. Przykładowo od roku/dwóch, w dyskursie o równości pojawiają się także w świetle praw mężczyzn. Wcześniej nie obserwowaliśmy takich zjawisk, podnoszenia dyskryminacji na różnych polach już coraz mocniej w aspekcie równości i różnorodności wielu czasami całkowicie odrębnych grup społecznych.
Jak te perspektywy łączą się ze sobą? Rozmowy o oczekiwaniach nie można oderwać od rozmowy o perspektywach i o postrzeganiu poszczególnych kwestii. Jeśli jako biznes przyjmiemy na siebie odpowiedzialność, przykładowo za tworzenie dobrego, wartościowego miejsca pracy (w końcu oczekują tego od nas młodzi dorośli!), możemy tworzyć rozwiązania nietrafione, jeśli dobrze nie zrozumiemy tego, co jest tak naprawdę dla nich ważne i co rozumieją przez podnoszone przez siebie postulaty.
Młodzi Dorośli oczekują partycypacji. Oczekują bycia wysłuchanymi, wpływu na nową rzeczywistość, dialogu, udziału. I o ten udział młodych w działaniu danej organizacji powinniśmy zadbać.
Jaką rolę odegrają w zrównoważonej transformacji, w ESG?
W tym miejscu nasuwa się pytanie, czy wszystko, o czym tutaj rozmawiamy, to nie jest wielkomiejska bańka, a tam dalej w Polsce, poza Warszawą, życie toczy się tak, jak toczyło się 5, 10 i 20 lat temu.
Odpowiedź brzmi: To nie bańka. Oczywiście mamy postępującą polaryzację, która prowadzi do radykalizacji poglądów, i również w grupie 16-35 takie radykalne bańki funkcjonują. Jednak, kiedy przyjrzymy się klasycznym danym demograficznym – wiek, płeć, miejsce zamieszkania, wykształcenie – nie mają one dużego znaczenia, gdyż opisywane tu zmiany są charakterystyczne dla całego pokolenia, a nie dla osób przyporządkowanych do danego miejsca zamieszkania.
Wciąż rośnie odsetek młodych wykształconych, którzy w trakcie studiów zyskują nowy aparat poznawczy, zaczynają dostrzegać nowe kwestie. W uzyskiwaniu wszechstronnej wiedzy pomagają także współczesne media takie YouTube, które dają ogromne możliwości czerpania z wiedzy od profesjonalnych specjalistów prowadzących własne kanały i podcasty. Globalizacja, wejście polski do Unii Europejskiej – pokolenia wchodzące obecnie na rynek pracy nie zna już Polski zamkniętej. Obserwują nowe wzorce, widzą inne kultury, widzą w końcu, że można pracować inaczej. Uważają, że można oczekiwać od firm o wiele więcej niż wypłaty na czas czy umowy na stałe.
Młodzi Dorośli odegrają i będą odgrywali istotną rolę w zrównoważonej transformacji. Odegrają ją jako pracownicy, klienci, ale też społeczeństwo. Rozpoczynając od zachowań na rynku pracy – wybierania bardziej odpowiedzialnych pracodawców, większego dbania o siebie w organizacji, domagania się przestrzegania praw, zadawania pytań, których poprzednie pokolenia nie zadawały, przez zachowania konsumenckie – wybory produktów, usług, marek, przyglądania się firmom i produktom od nowej strony, aż po protesty konsumenckie.
Ostatecznie już jako społeczeństwo – powoli zaczynamy rozmawiać o biznesie i o miejscu pracy inaczej. Obserwujemy powszechnie, że rozmowy nie toczą się jedynie o wynikach finansowych, wycenach giełdowych, spektakularnych ekspansjach. Zaczynamy rozmawiać o tym, jak ten biznes jest prowadzony i rozwijany, czy i w jakim stopniu jest etyczny, czy dba o dobrostan pracowników i otoczenia, a będziemy rozmawiać o tym jeszcze częściej i częściej.
***
Artykuł, webinar oraz podcast postały w ramach cyklu SooCulture™Talks: ESG Social Navi. Jego kolejne odsłony możecie śledzić na:
Platformach streamingowych – Spotify (SooCulture™Talks | Podcast on Spotify)
Społeczności na LinkedIn „ESG Social Navi”, do której zapraszamy osoby zainteresowane tematyką ESG, HR i kwestii społecznych. Tam na bieżąco, poza merytorycznymi dyskusjami, również informacje o kolejnych materiałach https://lnkd.in/exbGXrA2
oesg.pl – gdzie będą publikowane kolejne artykuły dotyczące relacji z odcinków wydarzenia. Patronat nad wydarzeniami objęła Fundacja XBW im. Ignacego Krasickiego.
