ażda firma ma kopalnię różnorakich zasobów w postaci odpadów. To, w jaki sposób je potraktujemy, może znacząco wpłynąć na rozwój naszego biznesu. Nowy poradnik opracowany przez Instytut Innowacji i Odpowiedzialnego Rozwoju INNOWO na zlecenie Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP) pokazuje, jak ogromny potencjał drzemie w tym, co na pierwszy rzut oka wydaje się bezwartościowe – zużyte materiały czy sprzęty. Publikacja jest finansowana z Funduszy Europejskich dla Polski Wschodniej (FEPW).
Eksperci nie mają wątpliwości – polskie firmy mają ogromny potencjał do zarabiania na tym, co zazwyczaj wyrzucają. Nowa publikacja „Identyfikacja obszarów priorytetowych transformacji cyrkularnej przedsiębiorstw” pokazuje, jak uporządkować podejście do zmian w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym (GOZ) – i jak na nich realnie skorzystać.
Zacznij od pytania: co naprawdę jest Ci potrzebne?
Większość dyskusji o odpowiedzialnym biznesie skręca automatycznie w stronę recyklingu. Tymczasem poradnik PARP zachęca, by zacząć… jeszcze wcześniej. Zanim podejmie się jakąkolwiek decyzję, warto zadać sobie fundamentalne pytanie: czy ten produkt lub proces jest naprawdę potrzebny? Właśnie w tym tkwi sedno dziesięciostopniowej hierarchii postępowania z zasobami – narzędzia, które przewartościowuje tradycyjne strategie zarządzania.
Mniej znaczy więcej, zwłaszcza gdy w grę wchodzi ograniczanie marnotrawstwa zasobów. Najprostszy krok? Krytyczny przegląd własnych potrzeb i pierwszy szczebel hierarchii, czyli odmawianie. Tam, gdzie inni dodają kolejne elementy, najlepsi liderzy potrafią ścinać zbędne gałęzie, koncentrując się wyłącznie na tych, które dają owoce. Działania zgodne z tym zamysłem przynoszą wymierne efekty – mniej generowanych odpadów, niższe koszty operacyjne i większa efektywność na starcie.
W kolejnych etapach układanki pojawiają się bardziej złożone rozwiązania: zmiana modelu użytkowania (np. wypożyczanie zamiast sprzedaży), redukcja zużycia energii i surowców, ponowne wykorzystanie komponentów, a także recykling. Coraz więcej firm testuje takie podejścia w praktyce – wypożyczalnia FIGLISTO potrafi użyć tej samej zabawki nawet 18 razy, bez uszczerbku na jakości. Pozwala to nie tylko ograniczyć odpady, lecz także znacząco poprawić rentowność operacyjną.
Zasoby, które już masz, mogą działać lepiej
Wiele firm nieświadomie trzyma w swojej organizacji niewykorzystane „złoża” – odpady, sprzęt, procesy i umiejętności, które można przekształcić w nowe źródła przychodów. To, co dziś jest kosztem – jutro może być przychodem. Wystarczy zmienić perspektywę.
Przykład? Firma Siemens zamiast budować nowe fabryki, stworzyła sieć centrów serwisowych. Wymiernym efektem było ponad milion euro rocznego przychodu – nie z produkcji, lecz z napraw. W dodatku klienci wracają, bo wartościowy produkt nie kończy życia po zakupie.
Przedsiębiorstwa, które umożliwiają naprawy, regenerację czy ponowne użycie komponentów, stają się zatem atrakcyjniejsze i dla konsumentów, i dla inwestorów. Dodatkowo budują swój wizerunek odpowiedzialnych graczy rynkowych, co w dobie coraz ostrzejszych regulacji ESG staje się koniecznością.
To, co traktujemy jak śmieci, jest cenne gdzie indziej
W świecie gospodarki cyrkularnej „śmieci” to przestarzałe pojęcie. Coraz więcej firm udowadnia, że to, co do niedawna lądowało na wysypisku, dziś może być pełnoprawnym surowcem. Paradoks ten dobrze widać na przykładzie branży kawowej – zaledwie 1% masy ziaren kawy trafia do filiżanek, reszta to tzw. odpad. Dla firmy Kaffe Bueno to jednak źródło dochodu: z fusów po kawie produkuje się składniki do kosmetyków i suplementów diety.
Podobną strategię przyjęło też wiele podmiotów działających w Polsce. Polska Korporacja Recyklingu Sp. z o.o. wykorzystuje odpady z pianki poliuretanowej (pochodzącej m.in. z AGD) do produkcji RE-ABSORBENT OIL – sorbentu zbierającego zanieczyszczenia olejowe z powierzchni wody. Firma przerabia nawet 140 ton pianki miesięcznie i z pozoru bezwartościowy odpad przetworzyła w atrakcyjny materiał gotowy do eksportu.
Zatem najcenniejszym surowcem czasem okazują się właśnie niechciane resztki, których prawdziwa wartość ujawnia się wtedy, gdy patrzymy na nie innymi oczami.
Sektor sektorowi nierówny – kto ma największy potencjał?
Wdrażanie gospodarki o obiegu zamkniętym nie jest uniwersalnym przepisem. Każda firma to inna historia, więc i podejście do cyrkularności powinno być skrojone na miarę. Najlepsze efekty przynosi taka strategia, która nie tylko liczy się z indywidualną specyfiką biznesu, lecz także potrafi mądrze wykorzystać potencjał całego sektora.
W jaki sposób cyrkularność może dawać duży zwrot?
- Rolnictwo – kompostowanie i zamykanie obiegu wody to domena tego sektora. Cyrkularność wypływa na większą żyzność gleby, oszczędność zasobów i uniezależnienie się od zewnętrznych dostawców nawozów.
- Budownictwo – tu potencjał tkwi w odzysku surowców, recyklingu materiałów i ponownym wykorzystaniu elementów konstrukcyjnych. Efektem może być mniejszy ślad węglowy oraz wydłużenie cyklu życia budynków.
- Przemysł – dzięki zamykaniu cykli wody i metali oraz wykorzystaniu pyłów i popiołów przemysł może ograniczyć koszty produkcji i poprawić efektywność energetyczną. GOZ przekłada się też na większą odporność na wahania cen rynkowych i presję regulacyjną.
- Opieka zdrowotna – w sektorze warto skupić się na naprawach sprzętu medycznego, recyklingu wyrobów jednorazowych i digitalizacji zarządzania, co może zaowocować wzrostem bezpieczeństwa sanitarnego oraz niższymi kosztami operacyjnymi.
W świecie rosnących kosztów i kurczących się zasobów skuteczne firmy nie powinny zatem pytać „czy”, tylko „gdzie” można zamknąć ich obiegi. A gdy wiemy już, gdzie uchodzi wartość, czas sięgnąć po narzędzia, technologie i rozwiązania, które wspierają codzienną cyrkularność – od odzysku materiałów po inteligentne systemy zarządzania zasobami. Dobrze wdrożone, nie tylko ograniczają negatywny wpływ na środowisko, lecz także zwiększają odporność na rynkowe zawirowania.
Złap obieg, zanim wymknie Ci się z rąk
Transformacja w stronę gospodarki o obiegu zamkniętym nie wymaga nagłej rewolucji, a przede wszystkim przemyślanego podejścia. Skutecznie wdrożona GOZ zaczyna się od prostych decyzji i uważnego spojrzenia na to, co już jest w firmie: procesy, materiały, odpady, zasoby.
Poradnik PARP dostarcza firmom praktycznych narzędzi oraz inspirujących przykładów, które pokazują, że model cyrkularny to nie tylko chwilowa moda – to korzyści dla środowiska i wymierne zyski finansowe. To także proces, który można budować etapami, zwiększając efektywność i konkurencyjność na rynku.
Czas zacząć metodyczne działania bez zwłoki! W świecie gospodarki o obiegu zamkniętym śmieci mogą stać się wartościowym surowcem, który przynosi zysk.
Pełna treść dostępna jest na stronie PARP.
