Najbardziej medialny Polski obraz – Dama z gronostajem. Jeszcze zanim został zakupiony przez Polskę w 2016 był obiektem zainteresowania wszystkich interesujących się historią sztuki. Tworzono opracowania, pisano książki, a nawet wyprodukowano komedię sensacyjną (Vinci, 2004). Niedawno do księgarń trafiła książkę Katarzyny Bik – „Najdroższa. Podwójne życie Damy z gronostajem.” – przypomina Instytut Staszica.
Obraz powstał ok 1490 roku. Portret przedstawia Cecylię Gallerani trzymającą gronostaja, którego interpretuje się jako symbol Ludovica Sforzy, ponieważ w jego herbie występował właśnie gronostaj. Około roku 1800, arcydzieło kupił książę Adam Jerzy Czartoryski i ofiarował swojej matce Izabeli Czartoryskiej, która zapoczątkowała kolekcję liczącą obecnie około 86 tys. obiektów muzealnych. Po II światowej, władze objęły zbiory państwowym zarządem i przekazały pod opiekę Muzeum Narodowemu w Krakowie. W 1991 r. roszczenia wobec tych ruchomych dóbr kultury odzyskał książę Adam Karol Czartoryski i przekazał założonej przez siebie Fundacji Książąt Czartoryskich.
Opis obrazu, techniki malarskie czy historia jego powstania – to wszystko odnajdziemy w książce Katarzyny Bik. Dzieje obrazu i jego wędrówki opisane na następnych stronach książki są bardzo szczegółowe i ciekawie opisane. Widać, że autorka dobrze przygotowała się do napisania tej części książki.
Jedyny zgrzyt mamy gdy czytamy w książce już o kulisach odzyskania portretu przez rodzinę Czartoryskich. Z książki możemy się dowiedzieć, że za odzyskaniem kolekcji przez Czartoryskich stał 41 prezydent USA George H. W. Bush, który namówił Lecha Wałęsę do wypożyczenie obrazu do Waszyngtonu. By to zrobić Lech Wałęsa oddał obrazy Adamowi Karolowi Czartoryskiemu i namówił go by ten utworzył Fundację, by mógł wypożyczyć obraz. Obraz i cała kolekcja Czartoryskich, jak z wiemy z samej książki należał od kilkuset lat do rodziny Czartoryskich. Niewiarygodna i niespójna wydaje się więc ta historia. Jak wiemy z wielu źródeł Czartoryscy chcieli odzyskać swoją rodową kolekcję jeszcze w czasach PRL. Ale jak wiadomo plotki i intrygi sprzedają się lepiej niż fakty.
Katarzyna Bik: Najdroższa: podwójne życie Damy z gronostajem. Kraków, Znak, 2019.
